ARSENIJ BORISOWICZ ROGINSKI
(30 marca 1946 - 18 grudnia 2017)

BIOGRAM

Jego ojciec był inżynierem, pracował w zakładach Elektrosila w Leningradzie. W 1938 roku został represjonowany, po zwolnieniu z obozu został wysłany na "wieczne wygnanie" na północ (Velsk, obwód archangielski), gdzie urodził się Arsenij Roginski. W 1951 roku Ber (Boris) Roginski został ponownie aresztowany i zmarł w niewoli.

W 1956 roku rodzina wróciła do Leningradu po pośmiertnej rehabilitacji ojca. W latach 1962-1968 Arsenij Roginski studiował na Wydziale Historii i Filologii Uniwersytetu w Tartu, był uczniem profesora Jurija M. Lotmana. Od 1965 roku publikował artykuły i dokumenty dotyczące historii rosyjskiego ruchu wyzwoleńczego XIX wieku. Później odkrył i opublikował kilka ważnych dokumentów dotyczących okresu "Woli Ludu" w rosyjskim ruchu rewolucyjnym.

W latach 1968-1981 pracował w Leningradzie jako bibliograf w Bibliotece Publicznej im. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie, uczył w szkołach wieczorowych.

Stopniowo pole zainteresowań naukowych Arsenija Roginskiego poszerzało się, a środek ciężkości przesunął się w stronę historii Rosji i ZSRR w XX wieku. Sprzyjało temu zbliżenie z moskwianami, przyszłymi dysydentami i obrońcami praw człowieka, jeszcze w czasie studiów w Tartu. Motto pracy Roginskiego i jego kolegów w latach 70. można streścić jego własnymi słowami: "konieczność odzyskania pamięci historycznej" i "przywrócenia niezależnej nauki historycznej". Próbę realizacji tej idei podjął wraz z przyjaciółmi, zakładając pierwszą samodzielnie wydaną antologię historyczną "Pamyat'" (Pamięć), którą Arsenij Roginski redagował i opracowywał w latach 1975-1981. "Redakcja uważa za swój obowiązek ocalić od zapomnienia wszystkie fakty historyczne i nazwiska, które obecnie skazane są na śmierć, na zniknięcie, a przede wszystkim nazwiska zmarłych, ściganych, oczernianych, losy rodzin masowo rozbijanych lub niszczonych; a także nazwiska tych, którzy katowali, denuncjowali, donosili <... > Najważniejsze dla nas jest tu odzyskanie faktu historycznego z niebytu, ocalenie go od zapomnienia i wprowadzenie do obiegu - naukowego i publicznego" (z przedmowy do pierwszego numeru antologii "Pamięć").

4 lutego 1977 roku przeprowadzono pierwszą rewizję w mieszkaniu Roginskiego. Po drugim przeszukaniu (6.03.1979), na wniosek KGB, Roginski został zwolniony ze szkoły i pozbawiony prawa do nauczania. W czerwcu 1981 r. Roginski został pozbawiony dostępu do Biblioteki Publicznej im. Sałtykowa-Szczedrina "za publikację dokumentów w zagranicznym antyradzieckim wydawnictwie".

12.08.1981 r. Arsenij Roginski został aresztowany pod zarzutem "fałszowania dokumentów" (chodzi o tzw. otnoszenija - pisma oficjalnych instytucji naukowych, bez których w czasach radzieckich badacz nie mógł uzyskać dostępu do materiałów archiwalnych; Roginskiego oskarżono o wykorzystanie dokumentów z podrobionymi podpisami). Odmówił składania jakichkolwiek wyjaśnień w tej sprawie, stwierdzając, że samą praktykę ograniczania dostępu do dokumentów historycznych uważa za bezprawną; to samo stanowisko podtrzymał w swoim ostatnim słowie na rozprawie sądowej. 4.12.1981 r. Sąd Ludowy w Oktiabrskim Okręgu Leningradu skazał Roginskiego na maksymalną karę z tego artykułu - cztery lata pozbawienia wolności. (W 1992 roku został w pełni zrehabilitowany).

Po wyjściu na wolność (sierpień 1985) i zmianie sytuacji politycznej w kraju, wznowił pracę naukową. Brał wiodący udział w przygotowaniu do druku zbiorów "Wspomnień chłopów tołstojowców. Lata 1910-1930" (1989), Zven'ya ("Ogniwa") (1990, 1992) i innych.
W latach 1990-1993 - ekspert Najwyższego Komitetu Rady Najwyższej Federacji Rosyjskiej ds. Praw Człowieka, w latach 1991-1993 - ekspert Komisji Rady Najwyższej ds. Przekazania Archiwów Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i KGB do magazynów państwowych oraz Komisji Rady Najwyższej ds. Rehabilitacji Ofiar Represji Politycznych. W 1992 roku był ekspertem Sądu Konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej w "sprawie Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego".

W latach 1988-1989 był jednym z założycieli stowarzyszenia "Memoriał" i kierował jego programami badawczymi. W 1990 roku z inicjatywy Arsenija Rogińskiego powstało Naukowo-Informacyjne i Edukacyjne Centrum "Memoriał" (w 1996 roku Rogiński został wybrany jego prezesem). Był członkiem zarządu Rosyjskiego stowarzyszenia "Memoriał" i przewodniczącym Międzynarodowego Memoriału.
ARSENIJ BORISOWICZ ROGINSKI
(30 marca 1946 - 18 grudnia 2017)

BIOGRAM

Jego ojciec był inżynierem, pracował w zakładach Elektrosila w Leningradzie. W 1938 roku został represjonowany, po zwolnieniu z obozu został wysłany na "wieczne wygnanie" na północ (Velsk, obwód archangielski), gdzie urodził się Arsenij Roginski. W 1951 roku Ber (Boris) Roginski został ponownie aresztowany i zmarł w niewoli.

W 1956 roku rodzina wróciła do Leningradu po pośmiertnej rehabilitacji ojca. W latach 1962-1968 Arsenij Roginski studiował na Wydziale Historii i Filologii Uniwersytetu w Tartu, był uczniem profesora Jurija M. Lotmana. Od 1965 roku publikował artykuły i dokumenty dotyczące historii rosyjskiego ruchu wyzwoleńczego XIX wieku. Później odkrył i opublikował kilka ważnych dokumentów dotyczących okresu "Woli Ludu" w rosyjskim ruchu rewolucyjnym.

W latach 1968-1981 pracował w Leningradzie jako bibliograf w Bibliotece Publicznej im. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie, uczył w szkołach wieczorowych.

Stopniowo pole zainteresowań naukowych Arsenija Roginskiego poszerzało się, a środek ciężkości przesunął się w stronę historii Rosji i ZSRR w XX wieku. Sprzyjało temu zbliżenie z moskwianami, przyszłymi dysydentami i obrońcami praw człowieka, jeszcze w czasie studiów w Tartu. Motto pracy Roginskiego i jego kolegów w latach 70. można streścić jego własnymi słowami: "konieczność odzyskania pamięci historycznej" i "przywrócenia niezależnej nauki historycznej". Próbę realizacji tej idei podjął wraz z przyjaciółmi, zakładając pierwszą samodzielnie wydaną antologię historyczną "Pamyat'" (Pamięć), którą Arsenij Roginski redagował i opracowywał w latach 1975-1981. "Redakcja uważa za swój obowiązek ocalić od zapomnienia wszystkie fakty historyczne i nazwiska, które obecnie skazane są na śmierć, na zniknięcie, a przede wszystkim nazwiska zmarłych, ściganych, oczernianych, losy rodzin masowo rozbijanych lub niszczonych; a także nazwiska tych, którzy katowali, denuncjowali, donosili <... > Najważniejsze dla nas jest tu odzyskanie faktu historycznego z niebytu, ocalenie go od zapomnienia i wprowadzenie do obiegu - naukowego i publicznego" (z przedmowy do pierwszego numeru antologii "Pamięć").

4 lutego 1977 roku przeprowadzono pierwszą rewizję w mieszkaniu Roginskiego. Po drugim przeszukaniu (6.03.1979), na wniosek KGB, Roginski został zwolniony ze szkoły i pozbawiony prawa do nauczania. W czerwcu 1981 r. Roginski został pozbawiony dostępu do Biblioteki Publicznej im. Sałtykowa-Szczedrina "za publikację dokumentów w zagranicznym antyradzieckim wydawnictwie".

12.08.1981 r. Arsenij Roginski został aresztowany pod zarzutem "fałszowania dokumentów" (chodzi o tzw. otnoszenija - pisma oficjalnych instytucji naukowych, bez których w czasach radzieckich badacz nie mógł uzyskać dostępu do materiałów archiwalnych; Roginskiego oskarżono o wykorzystanie dokumentów z podrobionymi podpisami). Odmówił składania jakichkolwiek wyjaśnień w tej sprawie, stwierdzając, że samą praktykę ograniczania dostępu do dokumentów historycznych uważa za bezprawną; to samo stanowisko podtrzymał w swoim ostatnim słowie na rozprawie sądowej. 4.12.1981 r. Sąd Ludowy w Oktiabrskim Okręgu Leningradu skazał Roginskiego na maksymalną karę z tego artykułu - cztery lata pozbawienia wolności. (W 1992 roku został w pełni zrehabilitowany).

Po wyjściu na wolność (sierpień 1985) i zmianie sytuacji politycznej w kraju, wznowił pracę naukową. Brał wiodący udział w przygotowaniu do druku zbiorów "Wspomnień chłopów tołstojowców. Lata 1910-1930" (1989), Zven'ya ("Ogniwa") (1990, 1992) i innych.
W latach 1990-1993 - ekspert Najwyższego Komitetu Rady Najwyższej Federacji Rosyjskiej ds. Praw Człowieka, w latach 1991-1993 - ekspert Komisji Rady Najwyższej ds. Przekazania Archiwów Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i KGB do magazynów państwowych oraz Komisji Rady Najwyższej ds. Rehabilitacji Ofiar Represji Politycznych. W 1992 roku był ekspertem Sądu Konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej w "sprawie Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego".

W latach 1988-1989 był jednym z założycieli stowarzyszenia "Memoriał" i kierował jego programami badawczymi. W 1990 roku z inicjatywy Arsenija Rogińskiego powstało Naukowo-Informacyjne i Edukacyjne Centrum "Memoriał" (w 1996 roku Rogiński został wybrany jego prezesem). Był członkiem zarządu Rosyjskiego stowarzyszenia "Memoriał" i przewodniczącym Międzynarodowego Memoriału.